Pies to nie wilk, to pies-ciekawy artyku� o teorii dominacji

Strona G��wna

Shiart-artystycznie

PIES TO NIE WILK, TO PIES
Poni�szy artyku� zosta� napisany wy��cznie na podstawie publikacji znanych badaczy, naukowc�w i behawioryst�w.

Do niedawna wierzono (i dzi� du�o ludzi w to wierzy), �e pies zosta� udomowiony przez cz�owieka mniej wi�cej tak: Cz�owiek z�apa� wilka (np. wybra� szczeni� z nory), oswoi� go i stworzy� psa. Nic bardziej mylnego. Z bada� naukowych na temat udomowienia wynika, �e stworzenie psa w ten spos�b by�o w zasadzie niemo�liwe. A oto kilka powod�w:
Wilk jest zwierz�ciem stadnym (�yj�cym w �cis�ych zwi�zku z cz�onkami stada), niezwykle ostro�nym i nieufnym wobec cz�owieka (wie to ka�dy, to cho� raz pr�bowa� tropi� wilki – naprawd� trudno zobaczy� wilka). Oswojony wilk nie zachowuje si� jak pies. Niemiecki biolog badaj�cy wilki Erik Zimen odkry�, �e niemo�liwe jest zsocjalizowanie z cz�owiekiem wilczk�w, kt�re uko�czy�y 19 dni (w tym wieku szczeni�ta zar�wno wilcze jak i psie �ywi� si� jeszcze wy��cznie mlekiem). W ameryka�skim „Wolf Park” (najwi�kszym o�rodku w USA zajmuj�cym si� ochron� i hodowl� wilk�w) m�ode wilczki s� wychowywane przez ludzi ju� w wieku 8 – 10 dni. Dzi�ki temu wilki w o�rodku s� przywyk�e do swych ludzkich opiekun�w. Dyrektor tego o�rodka, psycholog, behawiorysta i �wiatowej s�awy specjalista Erich Klighammer przez lata wraz z wyszkolon� kadr� zajmowa� si� socjalizowaniem wilczych szczeni�t z lud�mi. Konieczne jest aby procedura ta rozpocz�a si� zanim maluchy otworz� oczy i opiera�a si� na sta�ej opiece nad maluchami. To wszystko, aby otrzyma� troch� oswojone wilki. Spr�bujcie wyobrazi� sobie mezolitycznego cz�owieka pr�buj�cego tego dokona�. W „Wolf Park” opiekunowie zdaj� sobie spraw�, �e to nie s� zwierz�ta domowe (pets), i �e wkraczaj�c w wilczy �wiat musz� odpowiednio si� zachowywa�. �aden cz�owiek nie stanie si� cz�onkiem wilczej watahy. I nikt tam nie pr�buje zachowywa� si� jak lider stada. Wilki nie traktuj� znanych sobie ludzi jak cz�onk�w stada, ale raczej jak przyjaznych obcych. Wielu biolog�w badaj�cych wilki (na wolno�ci i w niewoli) przekona�o si� o tym, �e wilki maj� poczucie odr�bno�ci gatunkowej, z cz�owiekiem mog� si� zaprzyja�ni�, ale go do stada nie przyjm�. Pomimo dzisiejszej zaawansowanej wiedzy i r�nych technik, wilki te oswojone s� tylko cz�ciowo i nadal s� potencjalnie niebezpieczne. W zasadzie, wilk kt�ry nie boi si� ludzi jest znacznie bardziej niebezpieczny ni� dziki wilk. Przedstawi� przet�umaczony przez mnie cytat z ksi��ki „Dogs” Ray’a i Lorny Coppiner:
„Dwadzie�cia lat temu Erich wprowadzi� mnie do g��wnego wybiegu gdzie znajdowa�a si� wataha „oswojonych” wilk�w. Wszystkie wilki by�y urodzone w niewoli i wychowane przez cz�owieka (tak jak kilka pokole� ich przodk�w). Ca�a wataha by�a watah� pokazow� o�rodka i codziennie mia�a kontakt z lud�mi. Powiedzia�em Erichowi, �e znam si� na psach i wiele razy obserwowa�em wilki na wolno�ci, ale nie wiem jak mam si� zachowa� w stosunku do oswojonych wilk�w.” „Potraktuj je jak psy” odpowiedzia� Erich autorytatywnie. I tak zrobi�em. Poklepa�em wilczyc� o imieniu Cassi po boku, m�wi�c co� w stylu: „dobry wilk” – w odpowiedzi zobaczy�em ca�y garnitur z�b�w. To by� test moich mo�liwo�ci utrzymania si� na nogach i szybkiego reagowania na polecenia wydawane przez Ericha: „Uciekaj, uciekaj, zabij� ci�! Wilki otoczy�y mnie, jeden zacz�� szarpa� za spodnie, a Cassi skoncentrowa�a si� na moim ramieniu. „Czemu j� uderzy�e�?” zapyta� mnie p�niej Erich, „Nie uderzy�em, poklepa�em! Kaza�e� mi traktowa� je jak psy. To w�a�nie robi� z psami. A nawet je�li im si� to nie spodoba, to nie pr�buj� odgry�� mi g�owy. I dlaczego wy wszyscy zajmuj�cy si� wilkami macie te wszystkie blizny?” Wydusi�em jednym tchem, pr�buj�c przyczepi� �ci�gacz do poszarpanego r�kawa mojej puchowej kurtki.Postanowi�em ju� nigdy nie traktowa� wilk�w jak psy. Od tamtego momentu i Erich i ja zacz�li�my powa�nie studiowa� r�nice w zachowaniu wilk�w i ps�w.”

Oswojenie wilk�w nie jest proste i wymaga cho�by porz�dnych ogrodze�. Mezolitycznym ludziom trudno by�oby zatrzyma� przy sobie wilki. Antropolog M.J.Meggit w swej ksi��ce „Man, Culture and Animals” opisuje jak rdzenni mieszka�cy Australii wybieraj� m�ode dingo z nor. Oswojone dingo wa��saj� si� w pobli�u wioski przez par� lat. Ale gdy osi�gaj� pe�n� dojrza�o�� seksualn�, odchodz�. Aborygeni znaj� ten schemat i gdy kt�ra� z kobiet upodoba sobie jakiego� dingo, �amie mu przednie nogi, by nie m�g� wr�ci� na wolno��.
Fotograf dzikiej przyrody Lois Crisler wraz z m�em sp�dzi�a dwa lata w p�nocnej Alasce. Ka�dego lata wychowywali miot z�apanych wilczych szczeni�t, by m�c je fotografowa�. W ksi��ce :Arctic Wild” opisuje swoje �ycie w tundrze z m�odymi wilkami przychodz�cymi do obozu i wychodz�cymi wed�ug w�asnej woli. Sceny te przywodz� my�l, �e wcze�ni ludzie naprawd� mogli oswoi� wilki. Zwierz�ta wydawa�y si� akceptowa� t� dw�jk� ludzi, wita�y si� z nimi, bawi�y si� z nimi. Ale to by�o tylko wtedy, gdy by�y m�ode. Wiele dzikich zwierz�t mo�na oswoi� i bawi� si� z nimi gdy s� m�ode. Ale wi�kszo�� wraca do dzikich instynkt�w i zachowa� gdy dojrzewa. Tak by�o i w tym przypadku.
Psy i wilki wykazuj� inne zdolno�ci poznawcze. Inaczej si� ucz�. Zosta�o to eksperymentalnie dowiedzione przez psychologa Harry’ego Frank’a. Eksperyment ten zosta� przeprowadzony na wilkach i psach rasy uznawanej za jedn� z najbardziej zbli�onych do wilk�w – Alaskan Malamute. (wi�cej na temat eksperymentu Franka tutaj ).
Wilki uczy�y si� przez obserwacj�, psy natomiast potrzebowa�y powt�rek by nauczy� si� rozwi�zywania konkretnych zada�. Crislerowie na Alasce opisywali jak wilki obserwowa�y ich, gdy zamykali drzwi na rygiel, p�niej powtarza�y ten proces same (z doskona�ym skutkiem). Trenerzy ps�w maj� odwrotne do�wiadczenia – psy generalnie nie s� w stanie nauczy� si� niczego poprzez proste demonstracje. W swej ksi��ce Ray i Lorna Coppingerowie opisuj� sw�j eksperyment: wychowywali w jednym czasie malutkie kojotki i pieski rasy border collie w tym samym wieku i tej samej p�ci. Co tydzie� wa�yli maluchy by sprawdzi� i por�wna� tempo ich rozwoju. Takiego w�a�nie dnia przenie�li kojotki do pustego ogrodzenia. Kiedy wa�yli jednego, inny wspi�� si� po siatce i po g�rnej barierce wr�ci� do swojej klatki przy borderkch. Coppineger�w ol�ni�o. Kojotki umia�y wydostawa� si� z zamkni�cia. Ale czy umia�y znaczy, �e to robi�y? By to sprawdzi� wysypali na noc m�k� wok� klatek. Rano wsz�dzie by�o pe�no �lad�w �apek kojot�w. Ka�dej nocy wychodzi�y z kennelu i polowa�y na myszy. Borderki nigdy nie nauczy�y si� wychodzi�. Istnieje wiele wi�cej dowod�w na to, �e dzikie zwierz�ta s� nie tylko znacznie sprawniejsze w rozwi�zywaniu problem�w, ale potrafi� nauczy� si� rozwi�zywa� problemy przez obserwowanie poczyna� innych, w tym ludzi. Psy tego nie potrafi�.

A czy wilki mo�na nauczy� czego� przydatnego dla cz�owieka? Wielu opiekun�w oswojonych wilk�w przekona�o si�, �e na pos�usze�stwo nie ma co liczy�. A czy mo�na wilki nauczy� pracy w zaprz�gu? W ksi��ce Coppinger�w mozna znale�� fragment ksi��ki Erika Zimena, w kt�rej jest zdj�cie zaprz�gu wilk�w. A historia jego by�a taka:
Erik uczy� wilki ci�gn�� sanie. Pracowa� z pi�cioma urodzonymi w niewoli, wychowanymi przez ludzi wilkami. �wiczyli codziennie przez ca�� zim�. W ko�cu wszystkie zaakceptowa�y uprz��, ci�ar sa� i idee podr�owania w prostej linii. Jednak ka�dy zdawa� si� by� bardziej zainteresowany zachowaniem osobistej przestrzeni, przez co wyprawa by�a do�� ryzykowna. Komendy „gee” i „haw” nie dzia�a�y, wilki wybiera�y w�asny kierunek. W pewnym momencie jeden czy dwa zdecydowa�y, �e pobieg�y wystarczaj�co daleko i po prostu si� po�o�y�y. Wreszcie wilki zacz�y zachowywa� si� agresywnie mi�dzy sob�, walcz�c o w�asn� przestrze�. W ko�cu sytuacja zosta�a opanowana, a Zimen i jego �ona tego popo�udnia sami ci�gn�li sanie do domu. Komentarz Coppingera:
„Od ponad 12 lat �cigam si� na zawodach psimi zaprz�gami i jestem przekonany, �e dobry zesp� ps�w zaprz�gowych nie potrzebuje „wilczych dodatk�w” (np. domieszki wilczej krwi). Wilki nie s� ani szybsze ani silniejsze od ps�w zaprz�gowych. Nie wykonuj� lepiej komend, je�li w og�le je wykonuj�. Bardzo wa�n� r�nic� mi�dzy psami a wilkami jest to, �e wilki s� m�drzejsze, szybciej i wi�cej si� ucz�, ale nie mo�na ich zbytnio wyszkoli� warunkowaniem instrumentalnym. Psy s� wystarczaj�co m�dre by wykonywa� prac� i wystarczaj�co g�upie by to robi�.”

Biologiczny pow�d dla kt�rego udomowienie wilka przez oswojenie jest niemo�liwe jest taki, �e oswojenie nie jest przenoszone w genach. Oswojony wilki wyda na �wiat dzikie potomstwo (z instynktami skierowanymi przeciw cz�owiekowi). Pies wyda na �wiat potomstwo z instynktami skierowanymi ku cz�owiekowi. S� to dwa gatunki istotnie, instynktownie, genetycznie r�ne.
A oto kr�tkie i zwi�z�e o�wiadczenie na temat tej biologicznej dychotomii, kt�re zosta�o napisane przez Australijskiego biologa Laurie Corbett w ksi��ce ”The Dingo in Australia and Asia” :
„W praktyce, potomstwo d�ugiej linii udomowionych zwierz�t b�dzie prezentowa�o dzia�ania wymagane przez cz�owieka, natomiast oswojony potomek dzikich zwierz�t b�dzie wymaga� oswajania w ka�dym pokoleniu. Zatem jest to teoretycznie niemo�liwe by udomowi� zwierze i zachowa� jego naturalne schematy zachowa�, poniewa� w gr� wchodz� dwie genetyczne kombinacje i zwierze musi pod��a� jedn� lub drug�.”

Wi�c jak by�o? Jak powsta� pies?

W okresie paleolitu g�rnego (ok. 15 ty� lat temu) cz�owiek zacz�� si� osiedla�. Powsta�a nowa nisza. A gdzie zbierali si� ludzie przez d�u�szy czas, tam znajdowa�y si� odpadki np. dla cz�owieka niejadalne: ko�ci, kawa�ki padliny, ziarna, zgni�e warzywa, owoce. W�wczas w drodze selekcji naturalnej, te wilki, kt�re by�y mniej p�ochliwe i nie radzi�y sobie z polowaniem, mia�y szanse prze�y� od��czaj�c si� od stad i �eruj�c w pobli�u ludzkich osiedli.
Droga ewolucyjna wilka zacz�a rozchodzi� si� w dwie strony. Z jednej by� wilk- doskona�y �owca, �yj�cy w grupach rodzinnych (watahach), coraz doskonalszy w unikaniu ludzi, z drugiej – wilk �ywi�cy si� odpadkami w pobli�u ludzkich osiedli, coraz mniej unikaj�cy ludzi, coraz mniej p�ochliwy, �yj�cy raczej samotnie. Nast�pi�y zmiany nie tylko w zachowaniu, ale tak�e zmiany zewn�trzne. Zmniejszy�y si� rozmiary cia�a, ale r�wnie� proporcje: mniejsza g�owa, mniejsze z�by, s�absze szcz�ki. A najbardziej zmniejszy� si� m�zg.
Wsp�czesne rasy ps�w s� r�ne (r�nych wielko�ci), ale proporcje si� nie zmieni�y i s� takie same dla wszystkich ps�w.
Je�li por�wnamy 50 kilogramowego psa z 50 kilogramowym wilkiem, to oka�e si�, �e g�owa psa jest o 20% mniejsza (czyli znacznie mniejsza). Je�li por�wnamy 70-80 kilogramowego psa i 50 kilogramowego wilka, to oka�e si�, �e maj� taki same g�owy, a m�zg psa jest o 10% mniejszy ni� wilka. Kr�tko m�wi�c: w por�wnaniu z wilkiem, pies ma ma�� g�ow�, a w niej malutki m�zg.

Ale dlaczego tak zmieni� si� eksterier? Jakie s� dowody na to, �e udomowienie opiera�o si� na selekcji naturalnej?

Rosyjski genetyk Dimitri Belayev przeprowadzi� d�ugoterminowy eksperyment na rosyjskich srebrnych lisach. Ten eksperyment pokazuje nam prawdopodobne biologiczne mechanizmy selekcji i specjacji psa. Belayev zarz�dza� ogromn� lisi� farm� w Novosibirsku. Zacz�� selekcjonowa� lisy o mniejszym ‘dystansie’ do ludzi, mniej p�ochliwe (kr�tko m�wi�c, bardziej przyjazne cz�owiekowi), a rozpocz�� to, poniewa� lisy (cho� hodowane tam od 80 lat) s� trudne w utrzymaniu (jak inne dzikie zwierz�ta), uciekaj� opiekunom, czasem pr�buj� gry��, lub w ucieczce mog� zrobi� sobie krzywd�. Belyaev zauwa�y� u niekt�rych lis�w pewn� odmienno�� w zachowaniu obronnym, kt�r� uwa�a� za dziedziczn�. Postanowi� prowadzi� selekcj� na t� w�a�nie cech�. Pocz�tkowe stado eksperymentalne sk�ada�o si� z 465 lis�w wybranych losowo spo�r�d tysi�cy. Ich reakcje na ludzi by�y nieco odmienne: 40% ba�o si� i by�o agresywnych, 30% by�o ekstremalnie agresywnych, 20% p�ochliwych, a 10% wykazywa�o spokojne, eksploracyjne reakcje (ale nawet te mog�y gry��). R�nica, kt�r� Belyaev wykaza� mi�dzy nimi, to dystans ucieczki od cz�owieka. Ucieczka jest sposobem na unikanie niebezpiecze�stwa i jest istotna dla prze�ycia w dzikim �wiecie. Znajduj� si� tu dwa istotne komponenty, kt�re mo�na zmierzy�: 1) to jak blisko mo�na podej�� do zwierz�cia, zanim ono zacznie ucieka�, oraz 2) jak daleko ucieknie.
Belyaev wybiera� osobniki o spokojnych, eksploracyjnych zachowaniach. W nast�pnych pokoleniach selekcjonowa� coraz bardziej rygorystycznie, a� zacz�y powstawa� lisy ch�tnie podchodz�ce do cz�owieka (odwrotno�� ucieczki). Po 18 pokoleniach Belyaev zacz�� otrzymywa� udomowione lisy, zupe�nie inne od dzikich. Reagowa�y na ludzi aktywnie i pozytywnie. Siedz�c w klatkach wygl�da�y swoich opiekun�w, a gdy ci si� zjawiali, w�azi�y im na kolana i domaga�y si� pieszczot. Reagowa�y na nadane im imiona. Zachowywa�y si� jak psy. Eksperyment nadal trwa i dzi�, 50 lat po jego rozpocz�ciu istnieje spora populacja ca�kiem niezwyk�ych, zupe�nie udomowionych lis�w. Ale co najciekawsze, to wraz ze zmianami zachowania (jako skutek uboczny) dokona�y si� zmiany w wygl�dzie. Mia�y oklapni�te uszy, pojawi�o si� wiele bia�ych znacze� na sier�ci, macha�y ogonami na powitanie, szczeka�y, a nawet u samic pojawi�a si� ruja dwa razy w roku.

Czy wczesny cz�owiek m�g� sam doprowadzi� do takiej selekcji?

Nie. Mezolityczny cz�owiek musia�by prowadzi� �wiadom�, d�ugoterminow� selekcj�, nie dopuszczaj�c przy tym, by zwierz�ta te kojarzy�y si� z tymi o wi�kszym dystansie. Musia�by trzyma� mn�stwo wilk�w w porz�dnych klatkach, prowadz�c �wiadom� hodowl�.
W do�wiadczeniu Belyaev’a istotny te� jest fakt, �e nie nast�pi�a zmiana wielko�ci, nie zmniejszy�y si� czaszki, ani z�by. U psa ten proces musia� nast�pi� wcze�niej, w drodze innej naturalnej selekcji.

Wi�c najprawdopodobniej by�o tak:
Najpierw rozesz�a si� droga ewolucyjna wilka: i powsta� proto-pies, �ywi�cy si� odpadkami przy ludzkich osadach. Zmniejszy� si� rozmiar cia�a, g�owa, m�zg, z�by. Te zmiany by�y przystosowaniem do �ycia na „�mietniku”. Nast�pnie selekcja naturalna zacz�a faworyzowa� osobniki o mniejszym dystansie do cz�owieka – bli�ej podszed�, wi�cej zjad�. Ludzie korzystali z obecno�ci tych zwierz�t, bo odstrasza�y innych potencjalnych zbieraczy odpad�w. Szczekaniem ostrzega�y przed niebezpiecze�stwem. Prosty i bardzo powszechny w �wiecie uk�ad – symbioza. W drodze darwinowskiej selekcji naturalnej powsta� nowy gatunek: pies domowy (Canis familiaris).

A co daje nam ta wiedza?

Trzeba pozna� pochodzenie i natur� psa, by m�c go zrozumie�.
W ostatnich latach modna sta�a si� teoria dominacji, m�wi�ca, �e pies to w zasadzie wilk, wi�c psia struktura socjalna jest taka sama jak wilcza. A je�li pies to nie wilk, to jak ta teoria ma si� do rzeczywisto�ci?
Przenoszenie konkluzji stworzonych w oparciu o wilcze watahy prosto na psy domowe sprawia troch� problem�w.
Pierwszym problemem jaki si� pojawia jest kontrowersyjna poprawno�� przenoszenia wniosk�w wyci�gni�tych z bada� nad wilkami na inny gatunek. Faktem jest, �e te oba gatunki maj� wsp�lne pochodzenie, ale selekcja naturalna, a p�niej sztuczna doprowadzi�y do wielu zmian i r�nic mi�dzy tymi gatunkami. Do�wiadczenie Belyaeva dowiod�o, �e znacz�ce zmiany w socjalno�ci mog� zaj�� niezwykle szybko. Wiemy ju�, �e pies to nie wilk. Czy mo�na wi�c nauczy� si� czego� o psach obserwuj�c wilki? Pewnie tak, ale je�li chcemy dobrze zrozumie� ich zachowania, to powinni�my zacz�� bada� same psy. Zachowania wilk�w nie dadz� nam odpowiedzi na wszystkie pytania. Je�li chcemy nauczy� si� czego� o ludziach, to mo�emy spr�bowa� zrobi� to obserwuj�c szympansy, ale znacznie wi�cej nauczymy si� obserwuj�c samych ludzi.
Drugi problem, to badania wilk�w jako takie. Powszechny pogl�d na temat socjalnych zachowa� wilk�w oparty jest na mitach, braku wiedzy i nieprawid�owo prowadzonych badaniach. Wi�kszo�� z tych bada� prowadzonych by�o na podstawie obserwacji wilk�w w niewoli a nie naturalnych wilczych watahach w ich naturalnym �rodowisku. A nienaturalne okoliczno�ci rzutuj� ogromnie na wyniki bada�. Biolog (�wiatowej s�awy badacz wilk�w) D.Mech por�wnuje to do studiowania ludzkich zachowa� na podstawie obserwacji ludzi w wi�zieniach. Opisuje naturaln� wilcz� watah� jako rodzin� - spokrewnionych ze sob� wilk�w (para alfa to rodzice, a reszta to potomstwo) – nieagresywn� w stosunku do siebie, zorganizowan� grup�. W niewoli umieszczano razem obce sobie, nie spokrewnione wilki, �yj�ce w znacznym stresie, na nie wielkiej przestrzeni. Wynikiem tego cz�sto agresja kszta�towa�a hierarchi�. Kilku szkoleniowc�w pod�apa�o troch� takich informacji. Oto cytat podany przez Lindsay’a (2001) z ksi��ki pewnego tresera:
„W stadzie m�odych ps�w tocz� si� zawzi�te walki o pozycj� w hierarchii. R�wnie� w stadzie sk�adaj�cym si� z ludzi i ps�w, wsp�zawodnictwo o rang� jest wyra�ne. I tak jak w stadzie ps�w, hierarchia mo�e zosta� ustalona przy u�yciu si�y – ale tak ,by cz�owiek wyszed� z tego zwyci�sko. Trzeba przekona� psa, �e cz�owiek jest znacznie silniejszy od niego.”
Takie stwierdzenia s� wynikiem �le przeprowadzonych bada� nad wilkami. Psy, te na wolno�ci i te w naszych domach nie s� tak ��dne w�adzy i krwi. Taka strategia przetrwania mo�e by� obserwowana u zestresowanych, st�oczonych na niewielkiej przestrzeni grup.
Poza tym nale�y pami�ta�, �e to w jaki spos�b interpretujemy to co widzimy, zale�y od naszej teoretycznej orientacji. Je�li, np. jeste� freudowskim psychoanalitykiem, to pewnie wsz�dzie b�dziesz dostrzega� symbole falliczne. Dok�adanie tak samo, trener b�d�cy gor�cym zwolennikiem teorii dominacji, b�dzie postrzega� ka�de zachowanie psa jako pr�b� zdominowania w�a�ciciela. Swoj� drog� ma to pewne znamiona teorii spisku. Nauka pokaza�a, �e feudowska psychoanaliza jest w przewa�aj�cej cz�ci niew�a�ciwa i nieefektywna (Freud stworzy� swoj� teori� na podstawie bada� ludzi chorych psychicznie). Podobnie nauka pokazuje nam, �e teoria dominacji mo�e te� nie by� do ko�ca w�a�ciwa. Mech (1999) w swej ksi��ce daje jasno do zrozumienia, �e uk�ady hierarchiczne wilczych watah nie zosta�y do ko�ca poznane i sklasyfikowane. Jeszcze nie wiele wiemy na temat socjalnych zachowa� wilk�w pod wzgl�dem uk�ad�w hierarchicznych. David Mech i Luigi Boitani podaj� taki opis wilczego stada:
Typowa wilcza wataha, to rodzina, w kt�rej rodzice kieruj� aktywno�ci� grupy, dziel�c si� obowi�zkami. Samica przewodzi w takich zadaniach, jak np. opieka nad szczeniakami, a samiec w takich jak zdobywanie po�ywienia i przemieszczanie si�. Uk�ad hierarchiczny jest nieliniowy i do�� skomplikowany.

Poni�ej przedstwi� przet�umaczony przez mnie cytat z ksi��ki :”Wolves: Behavior, Ecology and Conservation” L.David Mech, Luigi Boitani. Jest to dzie�o, napisane przez znanych na ca�ym �wiecie naukowc�w, kt�rzy ca�e lata sp�dzili na badaniach wilk�w z ca�ego �wiata.:
„W popularnej literaturze wilki s� cz�sto przedstawiane jako zwierz�ta �yj�ce w linowej hierarchii dominacyjnej. Z pocz�tku nie umia�em zdefiniowa� relacji w wilczych watahach trzymanych w niewoli, gdy� nie widzia�em w nich tyle agresji, ile si� spodziewa�em. Szczeni�ta sp�dza�y czas na nieko�cz�cych si� gonitwach, cz�sto z pozosta�ymi cz�onkami stada, a nawet czasem z ojcem. Doros�e osobniki cz�sto spa�y razem, jeden obok drugiego, opiekowa�y si� rannymi, w ci�gu dnia razem eksplorowa�y teren.
Po przeczytaniu intryguj�cej dyskusji napisanej przez Lookwood’a (1976), przeanalizowa�em powt�rnie obserwacje poczynione przez Murie (1944) i Schenkel’a (1947). Wszyscy ci autorzy postrzegali �ycie w wilczej watasze jako nieliniowe, skomplikowane relacje. „Uleg�o��” opisuj� jako domaganie si� uwagi i opieki. By� mo�e relatywna waga dominacji zale�y od sk�adu watahy, dost�pno�ci po�ywienia i sposobu patrzenia obserwatora.”
W istocie relacje w poszczeg�lnych watahach zale�� od wieku, p�ci i charakteru cz�onk�w grupy. We wszystkich badanych przez siebie watahach (w niewoli i na wolno�ci) autorzy zaobserwowali wiele r�nic i trudno m�wi� tu o schemacie wilczego stada, kt�ry tak cz�sto i tak ch�tnie przyjmowany jest za pewnik przez treser�w ps�w.

Daniels i Bekoff w swych badaniach wolno �yj�cych (bezpa�skich) ps�w na terenach miejskich i wiejskich zaobserwowali znikom� tendencj� do grupowania si�. Te psy raczej pozostawa�y samotne i unika�y zachowa� stadnych. Je�li powstawa�y grupy (wi�ksze na wsiach, mniejsze w miastach), to nie wykszta�ca�y zachowa� stadnych, ani liniowej hierarchii. Nie tworzy�y stad czy watah, ale nie trwa�e grupy (to wa�ne rozr�nienie). W grupach tych cz�onkowie przychodzili i odchodzili. Nie by�o jednej rozmna�aj�cej si� pary. W zasadzie nie by�o �adnych specjalnych regu�. Socjalno�� wilk�w i ps�w jest znacz�co odmienna w wielu aspektach. M�wi�c kr�tko psy nie s� z regu�y zwierz�tami stadnymi. Obserwowane grupy tworzy�y si� lub nie w zale�no�ci od warunk�w �rodowiska, w kt�rym zwierz�ta si� znalaz�y.
Psy s� zwierz�tami socjalnymi, ale nie stadnymi.

Czy to znaczy, �e u ps�w „dominacja” w og�le nie istnieje?

Termin dominacja by� (i nadal jest) tak bardzo nadu�ywany, �e teraz wielu id�cych z post�pem szkoleniowc�w, nie chce w og�le go u�ywa�. Patricia McConnell w swym seminarium „the truth about the dominance” sugeruje by nie wylewa� dziecka z k�piel�; by zdefiniowa� czym jest, a czym nie jest dominacja. Przesada w �adn� stron� nie jest dobra.

Etologiczna definicja dominacji: (w angielskim) Dominance is the priority access to prefered limited resources.
Czyli w wolnym t�umaczeniu: pierwsze�stwo w dost�pie do ograniczonych , po��danych zasob�w. Ponadto nie ma czego� takiego jak „dominant” jako cecha charakteru. Dominacja jest relacj� mi�dzy dwoma osobnikami w danej sytuacji.
P.McConnel dzieli psy na te tzw. szukaj�ce statusu – czyli psy niepewne siebie, cz�sto przesadzaj�ce w swych reakcjach, s� to psy najcz�ciej sprawiaj�ce problemy swym w�a�cicielom; oraz psy nie szukaj�ce statusu, czyli psy do�� pewne siebie, ma�o konfliktowe.
Czy �atwo stwierdzi� czy dany pies szuka statusu czy nie? Zdecydowanie nie. To samo zachowanie mo�e by� spowodowane szukaniem statusu, lub prze�yciem traumatycznym, lub po prostu mo�e by� wyuczone. Je�li kto�, tak jak Jan Fennel twierdzi, �e wszystko jest spraw� dominacji (i �e wie wszystko), to chyba straci� rozum.
Co istotne (wed�ug McConnell) w�a�ciciel psa szukaj�cego statusu nie powinien stara� si� z nim o ten status przepycha�. Ka�dego zachowania mo�na psa nauczy�, lub oduczy� stosuj�c si� do praw uczenia si� i nie ma sensu powodowa� konfliktu z psem. Zbyt �atwo �le zinterpretowa� psie zamiary oraz ich znacznie i problem mo�na tylko rosn��.

Agresja Dominacyjna.

Teoria dominacji pr�buje rozwi�za� w prosty spos�b problem agresji. Gdyby nie to, nie by�a nikomu potrzebna. Wielu autor�w ucieka od paradygmatu dominacji by zminimalizowa� nieporozumienia zwi�zane z okre�leniem ‘dominacja’. Lindsay (2001) odnosi si� do „agresji kontroluj�cej”, O’Heare (2001) do „agresji kompleksu kontroli”, a Donaldson (1996) preferuje dyskusj� o tym co pies robi, a co w�a�ciciel chce by robi�, polegaj�c na szkoleniu , a nie obni�aniu pozycji zwi�zanej z dominacj�.
Zjawisko to polega na tym, �e pies w niew�a�ciwy spos�b u�ywa agresji w sytuacjach, w kt�rych ludzie pasywnie lub aktywnie kontroluj� jego zachowanie lub zasoby. Teoria dominacji daje nam tylko jedno rozwi�zanie – obni�y� pozycj�. A w pewnych sytuacjach spowoduje to wej�cie z psem w konfrontacje. A ta mo�e by� niebezpieczna. Mo�na te� rozpatrywa� takie zachowanie w ramach teorii uczenia si�. Daje nam to wiele mo�liwo�ci modyfikacji zachowania. Pies uczy si� przez warunkowanie instrumentalne jak manipulowa� �rodowiskiem niezale�nie od tego jakiej teorii trzyma si� jego w�a�ciciel. Tego co mu wolno lub nie uczy si� w taki w�a�nie spos�b, przez pozytywne/negatywne wzmocnienia/wygaszenia. (O’Heare, 2003)

No tak, ale wielu w�a�cicieli ps�w powie, �e od kiedy stosuj� si� do zasad teorii dominacji (np. wed�ug ksi��ki J.Fishera), ich pies zacz�� si� lepiej zachowywa�. Czy to znaczy, �e teoria dominacji jednak dzia�a? Z psychologicznego punktu widzenia odpowied� jest prosta. To co powoduje, �e pies jest ‘grzeczniejszy’, to konsekwencja w�a�cicieli. Nie jest wa�ne co w�a�ciciele robi�, byle robili to zawsze. Psy s� wysoce zrytualizowanymi stworzeniami. Dla swojego zdrowia psychicznego potrzebuj� codziennych rytua��w. Czy to b�dzie jedzenie przed w�a�cicielami, czy po, czy to b�dzie le�enie na kanapie. Je�li pozwalamy psu by raz le�a� na kanapie a raz nie, to jak on ma zrozumie� o co nam chodzi, �atwo wtedy o konflikt. Wa�ne jest by�y niezmienne zasady, np. �e pies w og�le na kanapie nie le�y, lub mo�e le�e� tylko na jednej a na pozosta�ych nie. Jakie s� zasady nie ma znaczenia, byle w�a�ciciele byli konsekwentni.

W Polsce jest niestety ma�o publikacji na ten temat (cho� mo�e wkr�tce si� to zmieni). W�a�ciciele ps�w nie maj� mo�liwo�ci poznania wynik�w bada� prowadzonych nad natur� psa i dokonania wyboru sposobu post�powania z nim. Dla tych, kt�rzy czytali (dost�pne w Polsce) ksi��ki Johna Fishera – wybitnego behawiorysty przytocz�, fragment napisanego przez niego (w 1995r.) artyku�u „Understanding the Behaviour of the Pet Dog”, by pokaza�, �e nauka idzie wci�� do przodu i nawet wielcy znawcy musz� ci�gle rewidowa� swoje pogl�dy:
„Je�li Ray Coppinger ma racj� (a jest wiele bada� naukowych, kt�re to potwierdzaj�) – u ps�w nie wykszta�ca si� wiele zachowa� obserwowanych u doros�ych wilk�w. [..] Programy dominacyjne (doradzanie w�a�cicielom zdominowania swoich ps�w), takie jakie sam przez wiele lat stosowa�em w swojej praktyce opieraj� si� na niesprawdzonych teoriach i s� raczej niew�a�ciwe. [...]”
Wielu behawioryst�w radzi, by pozostawi� teori� dominacji do ponownej weryfikacji i porz�dnego przebadania, a skupi� si� na mechanizmach uczenia si�. W ten spos�b na pewno wi�cej z psem mo�na osi�gn��.

Bibliografia:

Ray Coppinger and Lorna Coppinger „Dogs. A Startling New Understanding of Canine Origin, Behavior & Evolution”
James O’Heare “Dominance Theory and Dogs”
David L. Mech and L.Botiani “Wolves. Behavior, Ecology and Conservation”
Harry Frank and Martha Gialdini Frank “On the effects of domestication on canine social development and behavior” Applied Animal Ethology (1982)
John Fisher "Understanding the Behaviour of the Pet Dog"
Paticia McConnel “The Truth About the Dominance” seminar.

Tekst pochodzi ze strony: www.dogproject.pl

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

sliwowica.opx.pl

Wątki

Template provided by Designs by Darren Opracowanie Marketing w Internecie dla Shiart-artystycznie